Гульня займае найважнейшае месца ў жыцці дзіцяці-дашкольніка, і таму разглядаецца педагогамі як адно з галоўных сродкаў выхавання. Але сярод усёй разнастайнасці гульняў варта вылучыць асабліва рухавыя гульні, у якіх усе гульцы абавязкова далучаюцца ў актыўныя рухальныя дзеянні. Гэтыя дзеянні абумоўлены сюжэтам і правіламі гульні і накіраваны на дасягненне пэўнай ўмоўнай мэты, пастаўленай перад дзецьмі.

Збор дзяцей на гульню. Сабраць дзяцей на гульню можна рознымі прыёмамі. У малодшай групе выхавальнік пачынае гуляць з 3-5 дзецьмі, паступова да іх далучаюцца астатнія. Часам ён звініць ў званочак або бярэ ў рукі прыгожую цацку (зайчыка, мішку), прыцягваючы ўвагу малых і тут жа далучае іх у гульню. З дзецьмі старэйшых груп варта загадзя, яшчэ да выхаду на ўчастак, дамовіцца, дзе яны збяруцца, у якую гульню будуць гуляць і па якім сігнале яе пачнуць (слова, удар у бубен, званочак, узмах сцяжком і т.д.). У старэйшай групе выхавальнік можа даручыць сваім памочнікам сабраць усіх для гульні. Ёсць і іншы прыём: размеркаваўшы дзяцей па звёнах, прапанаваць па сігнале сабрацца ва ўстаноўленых месцах як мага хутчэй (адзначыць, якое звяно хутчэй сабралася).

Арганізацыя і тлумачэнне гульні.Тлумачачы гульню важна правільна размясціць дзяцей. Дзяцей выхавальнік часцей за ўсё ставіць так, як гэта трэба для гульні (у круг). Старэйшую групу ён можа пабудаваць у шарэнгу, паўкругам ці сабраць каля сябе (зграйкай) выхавальнік павінен стаяць так, каб яго бачылі ўсе (тварам да дзяцей пры пабудове ў шарэнгу, паўкругам; побач з імі, калі дзеці сабраны ў круг).

У малодшай групе ўсе тлумачэнні робяцца, як правіла, у ходзе самой гульні. Не перарываючы яе, выхавальнік размяшчае і перамяшчае дзяцей, распавядае, як трэба дзейнічаць. У старэйшых групах педагог паведамляе назву, раскрывае змест і тлумачыць правілы, яшчэ да пачатку гульні. Калі гульня вельмі складаная, то не рэкамендуецца адразу ж даваць падрабязнае тлумачэнне, а лепш паступіць так: спачатку растлумачыць галоўнае, а потым, у працэсе гульні, дапоўніць асноўны аповяд дэталямі. Пры паўторным правядзенні гульні правілы ўдакладняюцца. Калі гульня знаёмая дзецям, можна прыцягваць іх саміх да тлумачэння. Тлумачэнне зместу і правілаў гульні павінна быць кароткім, дакладным і эмацыйным. Вялікае значэнне пры гэтым мае інтанацыя. Тлумачачы, асабліва трэба вылучыць правілы гульні. Рухі можна паказаць да пачатку або ў ходзе гульні. Гэта звычайна робіць сам выхавальнік, а часам хто-небудзь з дзяцей па яго выбару. Тлумачэнне часта суправаджаецца паказам: як выязджае аўтамабіль, як скача зайчык.

У гульнях з дзецьмі малодшага ўзросту выхавальнік спачатку бярэ на сябе выкананне галоўнай ролі (напрыклад, ката ў гульні «Верабейкі і кот»). І толькі потым, калі малыя асвояцца з гульнёй, даручае гэтую ролю самім дзецям. У малодшых групах выхавальнік заканчвае гульню прапановай перайсці да якіх-небудзь іншых відах дзейнасці больш спакойнага характару.У старэйшай групе спачатку тлумачаць гульню, затым размяркоўваюць ролі і размяшчаюць дзяцей. Калі гульня праводзіцца ўпершыню, то гэта робіць выхавальнік, а потым ужо самі граюць. Пры падзеле на калоны, звёны, каманды трэба групаваць моцных дзяцей з больш слабымі, асабліва ў такіх гульнях, дзе ёсць элемент спаборніцтва («Мяч водзячы», «Эстафета па крузе»).

Размеціць пляцоўку для гульні можна загадзя альбо падчас тлумачэння і размяшчэння гульцоў. Інвентар, цацкі і атрыбуты раздаюць звычайна перад пачаткам гульні, часам іх кладуць на абумоўленыя месцы, і дзеці бяруць іх па ходзе гульні.

Правядзенне гульні і кіраўніцтва ёю. Гульнявой дзейнасцю дзяцей кіруе выхавальнік. Роля яго залежыць ад характару самой гульні, ад колькаснага і ўзроставага складу групы, ад паводзін удзельнікаў: чым менш ўзрост дзяцей, тым больш актыўна праяўляе сябе педагог. Гуляючы з  дзецьмі, ён дзейнічае нароўні з імі, нярэдка выконваючы галоўную ролю, і ў той жа час кіруе гульнёй. У сярэдняй і старэйшай групах выхавальнік спачатку таксама выконвае галоўную ролю сам, а затым перадае яе дзецям. Ён удзельнічае ў гульні і тады, калі не хапае пары («Знайдзі сабе пару»). Непасрэдны ўдзел выхавальніка ў гульні падымае цікавасць да яе, робіць яе эмацыйней.

Выхавальнік робіць ўказанні, як у ходзе гульні, так і перад яе паўторам, ацэньвае дзеянні і паводзіны дзяцей.

Указанні лепш рабіць у станоўчай форме, падтрымліваючы радасны настрой, заахвочваючы рашучасць, спрыт, знаходлівасць, ініцыятыву — усё гэта выклікае ў дзяцей жаданне дакладна выконваць правілы гульні. Педагог падказвае, як мэтазгодней выконваць рух, лавіць і выкручвацца (змяняць накірунак, непрыкметна праскочыць або прабегчы міма «лавішкі», хутка спыніцца).

Выхавальнік сочыць за дзеяннямі дзяцей і не дапускае працяглых статычных поз (сядзенне на кукішках, стаянне на адной назе, ўзняцце рук наперад, уверх), якія выклікаюць звужэнне грудной клеткі і парушэнне кровазвароту, назірае за агульным станам і самаадчуваннем кожнага дзіцяці. Выхавальнік рэгулюе фізічную нагрузку, якая павінна павялічвацца паступова. Калі, напрыклад, пры першым правядзенні гульні дзецям дазваляюць бегаць 10 с, то пры паўторы яе некалькі павышаюць нагрузку; на чацвёртым паўтарэнні яна дасягае лімітавай нормы, а на пятым-шостым — зніжаецца. Нагрузку можна павялічыць змяненнем тэмпу выканання рухаў. Гульні вялікай рухомасці паўтараюцца 3-4 разы, больш спакойныя — 4-6 разоў. Паўзы паміж паўторамі 0,3-0,5 мін.

Падвядзенне вынікаў гульні.

У малодшых групах выхавальнік заканчвае гульню прапановай перайсці да якіх-небудзь іншых відах дзейнасці больш спакойнага характару.У старэйшых групах падводзяцца вынікі гульні: адзначаюцца тыя, хто правільна выконваў руху, выяўляў спрыт, шпаркасць, кемлівасць, кемлівасць, выконваў правілы, выратоўваў таварышаў. Выхавальнік называе і тых, хто парушаў правілы і перашкаджаў таварышам. Ён аналізуе, як удалося дасягнуць поспеху ў гульні, “чаму лавішка”  хутка злавіў адных, а іншыя ні разу не трапіліся яму. Падвядзенне вынікаў гульні павінна праходзіць у цікавай і займальнай форме, каб выклікаць жаданне ў наступны раз дамагчыся яшчэ лепшых вынікаў. Да абмеркавання праведзенай гульні трэба прыцягваць усіх дзяцей. Гэта прывучае іх да аналізу сваіх учынкаў, выклікае больш свядомае стаўленне да выканання правілаў гульні і рухаў.

Інтэрнэт-рэсурс:

http://du2.kamenec.edu.by/ru/main.aspx?guid=3781

Кіраўнік фізічнага выхавання

першай кваліфікацыйнай катэгорыі                                            М.К.Шамрук

ЗАДАЧЫ ЎСТАНОВЫ АДУКАЦЫІ

Фарміраванне ў выхаванцаў элементарных матэматычных ўяўленняў праз гульнявую дзейнасць

Меркаваныя вынікі рэалізацыі гадавых задач на 2024/2025 навучальны год

ВЫХАВАНЦЫ

Сфарміруюць устойлівую цікавасць да матэматыкі;

Атрымаюць уяўленне па ўсіх матэматычных раздзелах;

Авалодаюць спосабамі і сродкамі дзейнасці

ВЫХАВАЛЬНІКІ

Удасканаляць сваю прафесійную кампетэнтнасць;

Створаць умовы для правядзення спецыяльна арганізаванай і нерэгламентаванай дзейнасці па элементарных матэматычных ўяўленнях

ЗАКОННЫЯ ПРАДСТАЎНІКІ ВЫХАВАНЦАЎ

Усвядомяць сутнасць матэматычнага развіцця для свайго дзіцяці; 

Пашыраць веды аб прыёмах навучання дзяцей, якія садзейнічаюць развіццю пазнавальных працэсаў;

Падтрымаюць індывідуальную цікавасць да элементарных матэматычных уяўленняў